“Neler bizi bir şeyler yapmamız için harekete geçiriyor?“, “Bir şeyleri
yapmak için bizi harekete geçiren ve başarmak için çalışmamızı sağlayan nedenler
nelerdir?“ Bu ve bunun gibi soruların cevabı doğrudan “motivasyon kavramı”
ile ilgilidir. Bu kavramı tanımlayacak olursak; motivasyon, belirli bir amaç için
harekete geçiren ve yönlendiren biyolojik, duygusal, sosyal ve bilişsel güçlerin
bileşkesidir. Motivasyon insanı başarıya taşıyan temel etkendir.
Motivasyonu iç ve dış motivasyon şeklinde ikiye ayırabiliriz. İç motivasyon
bir işin yapılması sürecinden haz alınmasıdır. Bizzat işin kendisi zevktir ya da
ödüldür. Dış motivasyon ise kişinin dış kaynaklı ödülleri kazanmak veya olası
cezalardan kaçınmak için görevleri yerine getirme davranışlarını ifade eder. Dış
motivasyon etkisiyle yaptığımız şeyi zevk aldığımız ya da tatmin edici bulduğumuz
için değil, karşılığında değerli bir şey elde etmek ya da hoş olmayan bir şeyden
uzak durmak için yaparız. Ders çalışma sebebiniz yeni bilgiler edinmekten ve
gelişmekten mutlu olmanız ise iç motivasyon, öğretmeniniz ödev verdiği için ya
da sınıfı geçmek için ise dış motivasyondur. Her iki motivasyon da odaklanma ve
hedefe ulaşmak için etkilidir. Ancak iç motivasyonun genel olarak çaba harcamak,
emek vermek ve hedefe ulaşmaya yönelik performansı iyileştirmede daha etkili
olduğu söylenebilir. Kendi kendini motive edebilen kişiler zorluklara rağmen
yılmadan çalışır, çaba gösterirler. Bir davranışı dış kaynaklı ödüllendirdiğinizde,
ödüller zamanlı değerini kaybedebilmektedir ve dolayısıyla dış motivasyonun
zamanla etkisi azalabilmektedir. Halbuki kişinin kendinden memnun olması ya
da yaptığı işten zevk alması gibi kaynağı bir iç ödüllendirme olan iç motivasyon
uzun vadeli hedeflere ulaşmakta çok daha etkilidir.
Ders çalışmaya başlamak ve çalışmayı sürdürmek motivasyon gerektirir.
Motivasyonunuzun olmadığı durumlarda kendi içinize yönelerek ya da
çevresel faktörleri değerlendirerek sizi motive edecek olan gücü bulabilirsiniz.
Ders çalışmayı zorunluluk olarak gördüğünüzde ister istemez motivasyon
eksikliği yaşayabilirsiniz. Bu durumda öncelikle başaramama düşüncesini
aklınızdan çıkarmalısınız ve başarabileceğiniz konusunda kendinize inanmalı
ve güvenmelisiniz. Kendinize üniversite sınavıyla ilgili örneğin Tıp Fakültesini
kazanmak gibi bir hedef koyun. Bu sizin uzun vadeli bir hedefinizdir. Ders
çalışırken ara sıra bu hedefi aklınıza getirebilirsiniz ancak sürekli o hedefi
düşünmek sizi ders çalışmaktan alıkoyacağı gibi hedefi kafanızda büyüterek sanki
ulaşılmaz gibi görmenize de yol açabilir. Halbuki çok daha kısa vadeli hedefler
belirleyerek o hedeflere u laşmaya ç alışmanız d aha d oğru o lacaktır. Ö rneğin
ders çalışırken odağınızı doğru cevapladığınız her sorudan aldığınız hazza
yönlendirirseniz kendinizi daha iyi motive edebilirsiniz. Veya ders çalışırken kendi
belirleyeceğiniz “elektrik konusuyla ilgili bu testteki tüm soruları doğru çözersem
bravo bana.” ya da “bu gün toplamda beş saatlik ders çalışırsam dünkü rekorumu
kıracağım” şeklindeki kısa vadeli hedefler ve o hedeflere ulaştığınızda kendinizi
ödüllendirmeniz verimli ders çalışmanızı sağlayacak en etkili yöntemlerdir.
Henüz yaşamadığınız ve muhtemelen asla yaşamayacağınız olumsuz
durumları düşünerek motivasyonunuzu düşürmeyin. Başarısız olacağınızı
düşündüğünüzde ya da ümitsizliğe kapıldığınızda farkındalığınızı kullanarak bu
olumsuz düşünceleri kafanızdan çıkarın ve enerjinizi toplayarak tekrar
çalışmaya odaklanın. Başarısızlık ihtimali aklınıza geldiğinde hemen bilinçli
iradenizle düşüncelerinizi başka bir şeye çevirin. Örneğin üçgenler konusunda
bitirmeniz gereken testler gibi kısa vadeli planınıza odaklanın. Süreç içinde
bazen kendinizi başarısız ya da yorgun hissettiğiniz zamanlar olacaktır. Ancak
bu gibi zamanlarda ders çalışmayı bırakmak ya da pes etmek herkesin
yapabileceği kolay bir şeydir. Önemli olan herkesin yapamadığını yapmak ve
her şeye rağmen pes etmeden kararlı ve istekli bir şekilde tekrar çalışmaya
devam etmektir. Böyle durumlarda direnç gösteren ve mücadele etme iradesini
ortaya koyanlar her zaman daha başarılı olurlar.
Öğrenciler arasında “Ne kadar çalışırsam çalışayım yine de sınavlarda
istediğim kadar başarılı olamıyorum.” vb. gibi yakınmalar oldukça sıktır. Oysa
önemli olan ne kadar uzun süre çalıştığın kadar ne kadar verimli çalıştığındır.
Belirli bir dersin belirli bir konusunu öğrenmek amacıyla yapılan ve zamanın
ve çalışmanın planlı bir şekilde yapıldığı çalışma biçimine verimli ve etkili ders
çalışma denir. Verimli ve etkili ders çalışmayı bir beceri haline getirdiğinizde yeni
bir kavramla karşılaşıyoruz; öğrenmeyi öğrenmek. Neyi öğrenmeliyiz ve nasıl
öğreneceğiz? Sınav başarısı ve çeşitli ders çalışma stratejileri arasında güçlü bir
ilişki vardır. Öyleyse size uygun ders çalışma stratejisi geliştirmeniz gerekmektedir.
Ayrıca çalışma öncesinde bilişsel ve duygusal olarak öğrenmeye hazır olmak da
çok önemlidir.